Plaquette geplaatst 2023.
Voor de Tweede Wereldoorlog stond hier de Christelijke HBS-A. Juni 1942 werd daar de dienst Beratungsstelle für jüdische Auswanderung gehuisvest met de hoofdingang aan het Adema van Scheltemaplein. De Beratungsstelle werd opgericht toen de nazileiding nog massale deportatie van Joden naar Madagaskar voor ogen stond. Volgens Boom zegt de SS-er Zöpf die de Beratungsstelle moest opzetten eind maart 1941 tegen de chef van de emigratieafdeling van de Joodse Raad, Gertrud van Tijn, dat grote aantallen Joden naar Amerika kunnen emigreren. Van Tijn moest financiën regelen en mocht daarvoor naar Berlijn en Lissabon vliegen. Na de Wannseeconferentie, januari 1942, waar de Endlösing kwam vast te staan, werd de organisatie herdoopt tot Zentralstelle. Joden moesten via de achteringang aan de Jan van Eijckstraat het gebouw in. Dagelijkse leiding had SS-Hauptsturmführer (kapitein) Ferdinand Aus der Fünten. Bron: Stigter.
Het Adema van Scheltemaplein was in de oorlogsjaren het centrum van de naziterreur jegens de Amsterdamse joden.(-)De Zentralstelle was het apparaat dat de vernietiging van de joden voorbereidde en coördineerde.(-)Officieel was de Zentralstelle belast met de ‘verhuizingen’ van de joden waartoe ze ‘vergunningen’ verleende. Voor allerlei zaken moesten de joden zich hier melden. Bovendien was het plein een van de verzamelplaatsen van joden die tijdens de razzia’s waren opgepakt. Voor de afhandeling van de administratie rond de deportaties werden medewerkers van de Joodse Raad ingeschakeld. Niet ver van de Zentralstelle, in de Jan van Eijckstraat op nr. 15-21, was daartoe een speciale afdeling gevestigd, de zogenaamde ‘Expositur’. Deze zorgde voor de begeleiding van joden naar de Zentralstelle en hielp bij het invullen van de papieren. Officieel onderhield de Expositur ‘het contact tussen den Joodschen Raad en de Duitse autoriteiten op elk gebied’. Vooral de eventuele vrijstellingen van deportaties, die ‘bis auf weiteres’ gegeven werden, maakten de Expositur tot de belangrijkste schakel tussen de joden en de bezetter.
De Zentralstelle was derhalve het administratieve centrum van de deportaties uit Nederland. Van daaruit vond ‘der wesentliche Teil der Entjudung’ plaats. In augustus 1944 werd de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung door een Engels bombardement geheel verwoest. De deportaties waren toen echter al grotendeels afgerond en Nederland was vrijwel ‘Judenrein’ gemaakt. Bron: Stoutenbeek/Vigeveno.
Sinds 1956 staat er een nieuw schoolgebouw aan het eind van de Jan van Eijckstraat waarin sinds 2000 het Ignatiuscollege gevestigd is. (Architectenbureau van Cees van der Bom en Gommer de Geus). De school is in 2011 uitgebreid met nieuwbouw. De delen van de school die uit de jaren vijftig stammen, zijn sinds 2011 beschermd als gemeentelijk monument. Aan de zijgevel in de Rubensstraat is een gedenksteen geplaatst van kunstenaar Aart Rietbroek ter herdenking aan de slachtoffers van het bombardement in 1944. Onder het oorspronkelijke gymnastieklokaal en het schoolplein, aan de kant van de Memlingstraat, lag een commandobunker uit 1953 van de dienst Bescherming Bevolking. Deze ruimte is na opheffing van de BB gebruikt voor de opslag van brandbaar archiefmateriaal van het Nederlands Filmmuseum. Bron: Wikipedia geraadpleegd 14-11-2023.
Tegenover 47
Tegenover de school, waar nu kantoren en huizen staan die hun adres op de Apollolaan en de Memlingstraat hebben, was in de jaren 1940-1945 een plantsoentje – dus geen bebouwing. Bron: Kok en Somers. ‘Stad in oorlog. Amsterdam 1940-1945 in foto’s’, door René Kok en Erik Somers, W.Books, 2e druk 2017, pagina 218. Foto uit A. Korthals Altes, ‘Luchtgevaar. Luchtaanvallen op Nederland 1940-1945’, 1984, pagina 270.
Jan van Eijckstraat 51
Aan het eind van de straat stond de conciërgewoning die bij de school hoorde. De woning is in 1949 afgebroken om plaats te maken voor de nieuwbouw van de school. Bron: AA.